''l'"^
^:^«M^
.«',
^ ,4
..- i
^-J^
HARVARD UNIVERSITY.
LIBRARY
OF THE
MUSEUM OF COMPARATIVE ZOOLOGY
LlBRARY OF
SAIMUEL GARMAN
l^KnArl^, ]^ SjI
m \
U1928
hf
B A L D I
N G E L I
ABBATII M EDI^
C I P H Y S I C l E U^
G U B I N t
^S ADMIRABILI f^IPS^
r^natura, ^ demirificis ejufdemfa^
CHlmtihns Lihcr 4
AD SERENISSIMIIM FRA]sr<
C I S C U M MarI AM 11. UaBI'*
N r D u c E M V I.
CIIL
NoRIBERGve
Rccuius, fiimptibus & rypi^ ScS&< ftiani Heuskri»
Rv^
il 1 1
S
Ql
mi
l^
^'
.tl-WEVV»
e .- , -
C
•^ 4#j*
•♦ fc * / ■ %■:• '■ %
SERENISSI-
MO FRANCI-
SCO MARI^ IL URBINI VL
DUCI OPTIMO AMPLIS- S I M O QJl E^
:S^m
WCJpr- ^ WCJ^
Vrea ^ percelehm ^^LUtm£f Pht- loJo^hoYumJapienttjJimi confirmata^ ^plene comprobatnjententioj» jin tcs unicejuit, Se renissimePrii^- CEP s.JeliciJJimeJcilicetaBum iri cum regnOi ubi vel%ex ipje philojopharetur , ac doHrina^ animum Juum excolerst , vel Japientes ^ eruditos ho- minef conjlitueret i quitotius regni adminifirationem-j. JideliJJtme ^fipientijjimegererent, Idutrum^ effeBum^ eHabstcmiroipfius regniplauju y^ univerjaligentium^ acclamationtj> ^ ^^Shl(k idemjolidioris doBrirtd Jons ^ du(i phihjophiit mt4nera atque officia ejfe vduif, nimirum^ divtna noJJkj> > ^ humanagubernartj) j ^ tum demumj> Jelicet^ ac beatas Jore Re^ublkas ^ Regna Jignifica' vit , cum Tiex diviniculttss ,. cceleiliumqtte rerumcogni-
Jl±
^mi
i
.' '■
tionent^
"!■ fi-*
tionem haberes ^ optimaque mjlitutioneleges adminijira- r&c j vel prudentibus viris Ipoc exequendum mcndar&t, ^ puhlicis commodis conjulem populos in officio ccntine- r&t , H^Junt quidem duA anchordt, quas ^d confrman- dam navium dimittendas Thebanm ille cenjebat. . Hc^ Gmt nutrices geminA ^ Oj^uas Jovi/uo antiquitas appone- bat. . Hie j ^ (^draBia reBi moderatrix uno-^ ^ San- Bijujlique tributrix alteras . Has ad yegnorum gu- bernationem conJervatJLonemque necejjarias judicavit antiquitas, Virtutes iJIa , qua. tutiores , frmiorejque funt jquamillAquibm Gr^ciam ^hilippus CMacedcnid T{ex a Je teneri cohercerique ajprebai. > h^ certe vir- tutes(inquam) tibi divinitus dat<zjiint:lmperium tuum, Serenissime D u X , mirandum in mcdum-:> exornant ) ac nomen , gloriamque tuam latijjime vaga- ri permittunt : Bt hinc eff quodinterpr^cipuahujusje- culiornamenta fere Jolus cumulatijpmis laudibus eveha- ris i In quibus nunc immorari mihi non licet: lUas enim quanto magis conarer extoUercj> i eh minus ajjequerer, QAterurru>i quoniam aMedicinam tantopere tibiplace- re Jignificajii j eamque Jcientiam retinere cum multis Regibuspercuperes , id e^iam Jiimma ctim rationejacis : Qommodum enim <lAdamus omniumparens lapjits erat. y cum ab ipJoD e o CMedicinatraditaJuit : Stenim quem- admodum animap noxA ^ morti Jiibjecit Cacod<^mo- nisajiu ^ invidia > ita corpus varijs Jlatim morbis ^ morti obnoxiumfuit > ut vere cum "^octa dicerepojjim^ , ^profilit agminefaBo morborum omnegenus . ^rcpter- ea ^ominusfiagtlitatishumariA mifirtus^communifalu- tijalutaripc^nitentio-^ , ^ potifijj^iim miJericordiaJuaA^ Jiibvenire conjiituit. Qorporis verb imbeciliit^tti wcdi- cinam ^ medicum rationis participem creavit , ei^Ju- menprdibuity^notas oflendit , ut herbarum, lapidurrLD ,
minera-
fmneraltum (utit^ dicam) animdiumt^ cmniumproprie- Utes cognojcenSimorbis ipjts curationem adhiher&t, ^uamobrem in Scclejiajie hoc adverbum contejkitum^
iHam j item pr^cepit : honora medicum^ : propter ne- cejjitatem enim creavit eum <tAltiJJimus . Et iteriim : ^alocum dMedico ; ctenim illum Dominus creavit , ^ non dijcedata te, quia opera ejmjiint necejfario-s . ^vio- net ctuoa. Deus vegeto corpori CMedicina^n ajferri i ante languorem (inquit ) adhibe medicinam> quid aliud hoc tnnuit, quam medicamentis uti oportere^ & corpus tueri, quo minits in morbum incidatji lllud untim mihivemt^in mentem vehementer admirandum , Jerpentis aftuinor- bem terrarum mortem intrajje; Illud etiam mirum, ex f^iper^Jerpentis nece ^ ejus carne, ab omnibusgraviori- busmorbis, at^veneniscurari, &inprijlinum rejiitui, Jed continuato Viperindt carnis ujii ab omnibus morhis pr<zjervari . Hoc certe totum omnem admirationem Jii- perat & excedit . §)uare cum ego hujus Viperdi natu- ramjatis cognitam haberem , a ^hiloJophis,tMedicis , ^ Theologis tradita, ab hijioricis memoridc commendatam , libellum multurum rerum vulgo incognitarum oper^ pra- tium meJiiBurum exijiimavi, ut eas in unum coUe&ns no- minituo dicarem, S E R E N I s s J M E ^ rinceps,€x omnibus , quos hic SgI vidit unquam, deliteris ^ litera- rumprofejjoribus optime merite^ : quod nuUum demuja- rum c£tu excludere,nec trijiem ulla ex parte cum Augu- Jio dimittercj) ,Jedinauribus ^ in oculis, Trajani illius optimiexemplo, libenterfirre Joles , ^Jacilem (quodinj> ^ompejo laudat Cicero) teprabere dignaris.Igitur <lAm- plitudo tua hajce lucubrationes cMuJmodicun^Jint, quas hodie hilariter ojferimm , pacato vultu c^ liberali manu
Xi
(quod
I
(quodjacis)jujcipe j ^ Jt a publkis negocijs , Kegni^ tui onere, quodnonjine injigni honore ^gloriajujiines^ quan - do^licebit reJpirarCj Hlisimpende^ non quodRegemioy zro* \vyvoTov hijce chartis egcre adconjirmandam Japientiam^ exijlimem jjednjt <LAmplitudo tuapofmspoH tam longa^ Jludia, in quibus euigilas ajjidue, habeat>, in quo Je oble- B&t , ^ manijejki in occultis naturd: 'veBigia divinttus imprejjeintueatur, d^ mala majori bono copulatsi natura^ conjijlant . Vale, ^ T^Horeos annos viuejeliciter, Jervi mancipij^ tuimemor. ^ijauri Calend. Januarij is S9-
Ampl . tux
Scrvus
Baldus Angelus AbbatiusEu- gubinus Medic . Phyiic.
V E N-(
VENTURjAS c onciolus
MEDICUS PHYSICUS ITR-
BINAS CANDIDO LE- C T O RI.
S. T. T>\
N tibi,candi(lilTime Lc£l:or,Bal(li Angeli Abbatij dodilTimum & utililTimum de Viperae naturalibellum, cujus tanto de- liderio flagrant mortales, ut (i hunc u- num habeant, nuUi fere morborum ge- neri amphus fe fubjedtos efle fperent . Nccinjuriajquod ex eo Audoris noftri non folum ingenij celeres quojfdam motus ad^ excogitandum acutos, ficadex- phcandum uberes,fed etiam in totum genus humanum exi- mium animum , & voluntatem ad bene merendum mirabi- iiter propenfam facile cognofces. Quoniam ad hocopus fane quam fpiflum 6c laboriofum non Graecorum & Lati- norum modo hbros omnes evolvit, & aUquorum ineptias, quae funt innumerabiles,argutillime difputando pepuht,ve- rum etiam rem tantam ufii ipfo qu2Efivit,quaefitam invenit, inventam cognovit , cognitam patefccii:. Quantum igitur labomm tulerit, quantum pro communibus commodis fu- daverif, quantum fiimptum fecerit j tuum fit judicium,opti- me Ledtor : pracfertim cum, quo anni tempore.capienda fit Vipera, quibus in corporis partibus fecanda , quae vis ejus , quae medicamenta parentur , apertiflime & planiflime^- piicctv&quomajusbeneticium fiium faceret, aeneas tabu-
1 . )( 4
las
\
las pingcndas curaverit, in qilibus, tan quam in fpeculojreni totam intuerentur homincs . O te beatum, cjui in manus tu- asaureumhunclibellum lumpreris, acmulto bcatiorcm,ii falutariacjufdcmprxceptacliUgenter tenucris. Hinc agijio- fccs profecfto Baldi Angch fcientiam, cum bonitatc conjun- dam : nam fi fola efTet, non fcientia, fed mahtia diccrctur po- tius ♦, fcientiam ( inquam ) quia, cum muki ahj homines hoc tentaverint, & ingenio fuo diffiii inchoatum rehquerintjipfc tamen abfolvit idem, 6c eo, quo intendcrat, poftremo dedu- ,xit. Bonitatcm vero dixi-,quoniam tunc vir bonus maxime probatur, cum facit,ut bonitatis iuae celeri homincs lint par- ticipes. Intcrim gaudcat Iguvium, & omnibus incedat laeti- tijs,quod talem & tantu filium in lucem edideritiScF r a n- ciscus Maria, Scrcnilfimus Princeps omniq*, laude cumulatffimus,cui efl jurc optimo Medicus BaldusAngelus, l2etetur,fehaberc illum Philofophum Medicum nobiliffi- mum,optimum, fideliifimum,& adde ii quid \is aliud. Csc- tcrum tu cxpe6tato brcvi" , dum aliud Tnf t t£v 54f i<JtK«v opus in apcrtum profcratj hoc autcm hilari frontc accipias vclim. Valc.
PETRI
^iMrillHMMMiUfaMlMrfMMMMMti
PETRI MATTH^I VANNI ME-
DICI EGREGII JAMBICUM CARMEN
AD AUCTOREM O P E R I S.
Cribunt lahoTt^ intitili ^lures inepteplurima^ §luf.jcriptafuntjam millies' . - (iAtipJLp, Fir DoBiJJimtj , §lupjure gaudet^Jmbria^ Q^udita nullo temport^ ^epromis (^prorjiis nova^ ^iuf vel maligni ^ invidi ^JHagnis ad ajtralaudibus QertelibentereJJerent,
GVIDI GVIDARELLI CALLIENSIS SCRl6i£ Ducalis camicn, in laudem Audloris operis •
Ad iedorem.
Parjim alij extremis digitisjcripjere latentem Viperes. vim virtutis,fcetuj^ cruenti 'I^tUYanL3i caujjamq;jiitjuh dente veneni . .. DoBtis ^ excellesjed Baldus hicAngelus aU" lUuJiriiplena^manu, calamoj^ celebri (Bor
Intus c^ extra omnespartesfirutatusEchidnx JunBimoJienditeas^diris^moribus aptums Q^ntidotum explicuit^ teBaJ^ in carne medelas\ HuncJervaAuBoremjVelut iBu namc^ijecund^ Sanus ^chill^a rediftjam Telephus hafta^ . Sic tuVipereoJiierisJiJbrJitaniBi4 Percujfiis, taboqsjiio comprejfus iniqudl Tunc hujus virtute novijanantis AchiUis Pojiitlum, optatampoterisjperarejalutem 1 Et dubi.tjecura tu£ medicamina vitd^,
Ejufdem ad cundcm diftichon . f{^npoterat Baldus niJiBaldus, ^ Angeltis anguem ' Vipereum, ^partes notifcarcjiuis.
■MKMa
MU
«M
>ii .1 «»nf»i
TER-
«IMWi
■Ma
wm
TERENTII OECONOMICI NOBI-
LARIENSIS AD APOLLINEM
C A R M E N,
AV^ R TC OMOS Utus radios nuncpandis A^oUo ,- Etplacidum ridensjpargis ab orejubar , T\(a?n tuajiellifero ccelo eH delapfipropago,
<lA?ntjpiper quam rejiituantur opes, ^aldus habens magnum magno de nomine nomen^
^rApdis Igini munera largapluit, Hicverasartespenetravit,^ abditaterris Q^rcana, ^ cunBis hicpatefecit iter . Apollinis reiponfum . Hic meaprogenies, mea magnapotentiafolus
Hic efl, quipatris dogmatafanBa colit, Dum vitam cupient homines, dumpifcis amabit
\/Equora, & hos volucres dum meafrdina regent, SemperhonoSjnomenqiJi^umJaudefqivolabunt ^QuanittdusfiirgOfquaruberufqicado. In Invidum. Qm vomitas rabidum mordaxjermone venenunu,
Stlatraslinguaverbacaninatrucis Vipera,qU(zJiiperatJiiperantevenenav€neno, (fonfringetvires^nifugisjillatuas,
AD BALDUM ANGELUM ABBATIUM
PHILOSOPHUM ET MEDICUMPR>€STANTIS-
iimum Sereniflimi FrancisciMari^II .Du-
cis Urbini V I. Petri Francifci Bonifacij Senti-
natis Endecaflyllabum Carmcn.
Inihil melius datur Jalute^ In terris homini , ncQ^ ipje quicquants Majorijludio cupit , magifq; (lADijspatuloprecatur orcj> ; Si quondamnumero ^eHm reponl, J^uivelexiguum dedijjet Orbi
aMunfis
^
^yHi^nuSjfas erat, , at^ templa condi : Qmdfiattlbi, quijalubre tradts Medendigenm, &Jecretaprofers, QufZ vix Hippocrates,paterq> norunt i Depellunt quontamfiatim malignos Morbos non modo,Jedretardat alas Fati (filicet) ocius volantis , Ouid(inquam) tibi nonne templapont, Non laudes tribui, nec ipfa debent (fjpnfpergiambrofio liquore membra / Sedfelixter ^ amplihs SophiiZ Sedes Inguvium, decufqi Martts, Quodte jampeperit virum virorutnj '^rimum, quem cupiofruiperenni ^ono, millia milleficulorurrui .
Ejufdem in Invidum. Siviperx fiis efjevim, quod qudlibet J^enenapellat , enecetqiprotinus s Miror quodillam qu<zrita$ lacejfere Parumjaluti conjulens : veruntamen^ ^cmordeas licet,peribis namfiatimji Tu pefpmum virus, lues ^pejfima^.
Ejufdem in eundem .
Qonfiringe dentemfceditum^ Me C(^terifintputridi ,
Odor nec inde peffimus Per cu&a membra defluAt,
PETRT MAUCELLI ABBATII^ E U- gubini carmen in laudem operis.
I Ivivens infenfa necem mortalibus affert
Vipera, dum rabido corpora denteferit > \H<s,c etiampotis efi morienspr<&berefalutem, Atq, agris vitam reddere corporibus. Ergo has, qU(Z longo latuerunt tempore, vires l^ipereas libro hoc notificajfijuvat^ .
1. ^
<^VCTORV^T T>eSCRI^ btio y quos in toto operc laudat , quo^
rum^^ utitur fatrocinio ,
ARlSTOTELES Sta- girita . Antigonus Hiftoric' naturalis Graecus. Aviccnna.
Averroes Cordubcnfis . Actius Medicus. Arctaeus Cappadox, Albertus Magnus . Apollonius Tyancus a-
pud Philoftratum . Andromachus major . Andromachus filius . Amatus Lufitanus. Alcxandcr Bcncdidtus . Alcxander Maflaria. Actij intcrprcs Gcrmaaus . Alcxander Petronius . Andreas Matthiolus . Andreas Baccius . Audor ad Pifoncm , Agatarchidcs apud Plin. Ambrofius Leo Nolanus . Arnoldus dc V illa nu v «, . 1 Ambrofius Paraeus . Bafilius Magnus . Barthoiomzus Patavinus . Bartholomxus Maranta. CoUcgij Patavini Mcdicoru
Illuftrium Triumviri • Cratcs Pergamcnus. Conftantmus Africanus. ClcmcnsPapa.
Diofcoridcs Phacas.
Dcmocritus apud Phnium.
Diodoms Siculusr .
Democrates. .
Etymologici Au6bor.
Francifcus Caballus .
Francifcus Alexander.
Galcnus fcientiarum omniu
fcientiflimus .
Gabriel Zerbus .
Gabriel Fallopius .
Hippocrates Magnus •
Herodotus hiftoricus .
Hieronymus Cardanus.
Hieronymus McrcuriaUs .
Hieronymus Capivacccus
Patavinus .
acobus Periandcr»
Jacobus \^eckerus •
Julius Alexandrinus.
Julianus Palmerius .
Joannes Fernelius .
Ifidorus.
Interpres Thcophrafti> & Ariltotelis .
Ifigonus apud PUn .
Jofephus Valdanius .
"ofephus Strutius Polonus k
Jofcphus Hcbraeus .
"uftinus Hiftoricus .
ordanus Raffachus Eugu-
binus.
Ludovicus C^lius Rhod .
Lucanus
'm^mfm
m>rt
Lucanus Poeta . Laurcntius Joubertus. Lampridius* Marcelius Yirdlius .
o
Marceilus Meoicus anti- I quus. Mariiiius Ficinus. Mufa Ant. Augufteus. Marcus Oddus Patav . NicanderPocca. Nicolaus Leonicenus . Nicol. Monardes . Nicoiaus Scelliola,. OrusApolio. Oratius Flaccus. Petrus Vidtorius Flo . Piinius fecundus major . Pierius Vaierianus. Petrus Candidus .
Pctrus Giiiius .
PauiusAegineta.
Paufanias .
Plato, . .
Piotinus.
Porpliyriiis.
Piutarchus,
Phiegon Tralianus .
Py thagoras Samius .
Raphael Voiateranus.
Ralis. .
Raymundus Luliius.
Soranus Ephefius .
Theophraftus .
Tibuiius.
Viyfles Aldrovandus.
Virgiiius .
Vaierius Cordiis .
Zonara.
Tam in iFto Uhro^ eiukm inlihro deTloeriacHt ' (^ Mitridmo horum teHitnonio HtimHri
Tn-I
m^ram^mmmmamm^mf^^^m
"•••*
Index Capitum
INDEX CAPI-
TUM TOTIUS OPERIS.
ET PRIMUM..
QVndam adtrachtto^ nePrafatio. j)a.r, ^eferpente, cm F^i- perd nomen eH-, c^ eJHfdem nomtnis Etjmolo. C. L p. /.
1)e ViperA defcrtfticne , G^ diffinitione^ . cap . II. pag. g .
Qgmtaformarum dtfjeretia ,
qHizfHpentis exfltcatnfHit ,
necejfario confirmanda eft,
ob quofdam pertinacis ob~
fiinationisin hoc orbe aliter
: fiatnentcs. cap.ULfag.ir.
' QHod Vtpera fit venenatafe- ra,nonintcto corpore , fed in ijHibHfdam tantHmfar- tibns . caf . I V. fag. is .
Incjuafarte venennm infitin vtfera , Qr tn ejna '(ftr^.us a- lexitcrta fnfra notttit , mo- do videndnm (jHomodo afi- mtUfiatattra^to, (fr k con- trarto exfulfio.ca. V-fag.iy
QHale fit venenum vtferinn trtbti6 illis tnfarticulis con-
• tentHm,andtffimtUfit. ca^ fut.VL fag.ip.
T/ene cognito veneni loco, ejtis
• ^^oj^ natura qrtfoffct, cur
\ tn curne , €^ c^mmcdo adfit
I virtHs alexiterta ad exf elle-
i dii HntimqHcdc^ venenH ab
humanocorpore.c.VILz^.. — —L I
Viferas cumherbis vtnenofif»^ tnm animantibm vefcit ^ frcftereafeffimii ejje vene- niii C^ carnem alexiteriam frd CAteris veneno eontra^ rtam . caf. Vlll.fag .31^
'De Viferd coitu C^ fartn, c!r an CHm alijsmifceatHr,frA^ cifHc cHAd^Hrena .c. IX-SS»
QHodnonfit vernm viferam
Je7neltantiifarere,fedflH-'
rieSi ^ inde effatumred^
di, caf.X.fag.s?,
Qirfola viferafrA c^tertsfer^ fentibus in cibis ^ anttdo^ tis Htatur antiepti.c.XLf.s^
Qnis an^lor frimU carne vt^ fertnafitufHs. c. XILf>42^
Qho annitemfore venadit, 0* ^nam dtu retinenddfint vi— fera , tnmfro anttdotts, tO^ fro cibis. caf.XIILfag. jf6^
QH£fartesvtferd affumendA fintfro ctbfs, anttdotis, cfr ^Homodo fr^farand<t,fid fritis, fH£ in totnm ab^cif' dtiAUt eligenddi. c.XIV. jf-f
*De dtjfeEiione anatcmicaitu umverfHm. caf.XV.fag.so
'De Vifera coeunte cum ma- fculo . caf . XVI. fag. S2.
De Vtferafarturtente tabula fecunda . caf.XVILfag.S4
In-\
T O T I U S O P E R I S .
Intermrum vipcrx partium-^ cxplicatio tabula tcrtia.ciL- pHt.XniL pag. S7'
yipcrd. mafculiintcrnaattato mcscxplicatio. c.XIX.p.60.
Qua rattonc VipcrA caro vc- ncnatos morbos omncs ch- rcti & primum ab intem- peric . cap . XX. pag . 61 .
Demorbis inftrHmctarijs vc- ncnofis.^corHm curationc intcrniSi ^ extcrnis rcme- d^s. cap . XXI, pag. 6j .
Qna ratione folutA continm^ tatis morbisfHCcnrrat vipc rdt caro. cap. XXI I.p . 66.
QuibHS morhis antiqni carnc vipcrina HtcrentHr.aHEiorii fcntcntiA.c. XXIII.p.68.
Bc OleoVipcrino.c.XXIl^.72
DeSalc viperino.c.XXf^.p.73'
QhocI caro vipcrina nonfolii
nntritfcdin longnm vitam
jrQtTAhtripoffitx.XXFL Sq
In curanda clephantiaft. quid intcrfit inttr ncotertcos , (^ intcr Gr£cos omnc4,Latinos feniorcSj (^ <t^rabtcos. ca- put. XXFII pag. 8^.
Poflcjuam. dc carnc vipera, ut medicamcntii, hucufcj^ tra- didimnsj modo de ea tan- ^uam dc ctbo cx ca compa- rando, ^'cjm condimentis fccHndum variam hcmtnii tcmpcricm C^ ufum . ca- pHt . XXVIII. pag .100.
Cnr in difuctHdincm abierint vipcra fHperioribtis fccH^ liscap. XXIX. pag. 103.
De nnivcrfali methodo ch- randorum vencnorii quafi fynopfi.cap. XXX.pag.iof.
Dc vcnenornm omntum fi- gnis C^ prt&caHtionihu^. ca- pHt. XXXI. pag. 118 .
DeCnrationc iEiHsVtperd.ca- fHt.XXXIL pag* i2p.
L
BAL-!
1
B A L D V S
A N G E L U S
ABBATIUS MEDICUS,
PHYSICUS EUGUBINUS, O U i€DAM AD TRACTATIO- NEM PERTINENTIA P R ifi F A T U R.
«o5>
JCtSb»
^t^r^
O N illam dicendi faculratcm Cornelij Cclfi perfpicuam , &c fonoram •, non aptam Plinij na- turrt rerum {criptionemjneque Toannis Fernelij numerolam,& elegantem cloquentiam; fed humilem po- tius , &c facilem^ non tranflatam orationem, nec figuris,aut luminibus plenam^ fed ordine utroq-, difpofitam-^necprorfus incultamjquafi cx ipfis Audorum, quos fequor, verbis coH- fllatam,polIiceor. Verum rem ipfamaggrc- diar. Prifcis fapicntibusmaximepcripicuum
A fuifle
,1.:
lA
AB
PH
V*
I
u:.
diar,
B A L D V S
A N G E L U S
ABBATIUS MEDICUS,
PHYSICUS EUGUBINUS, QJX MT> A M AD TRACTATIO- ISEM PERTINENTIA P R ^ F A T U R.»
«ic^S^
joSrf
O N illam dicendi faculratcm Cornelij Cclfi perfpicuam , &c fonoram •, non aptam Plinij na- turx rerum fcriptionemjneque Toannis Fernelij numerofam,& elegantem cloquentiam; fed humilem po- tius , &c facilem^ non tranflatam orationem, nec figuris,aut luminibus plenam^ fed ordine utroq; diipofitam-,necprorfus incultam,quafi ex ipfis Au(3:orum, quos fequor, verbis coH- flatam , polliceor . Verum rem ipfam aggrc- diar. Prifcis fapientibusmaximcperipicuum
A fuiiTe
-i//7M
De Viper^ Natura
fuifle arbitror , feraciflimum Vipcrarum pro- ventum , gu^plerung} hisin annn prygnaD-
rgficjni^nnrigi^n ra4-i.^lr^<:p^njinj- . Ego nullo moao aaduci poifum^ ut credam, illos exifti- mayifle in hominum perniciem ^ fed ad fecu- ritatem, & humanx vita^ propagationem &c falutem, D e i Opt. Max.humanis rebus con- fulcntisbeneficiodonatas, collatafq; fuille: omne enim vita: periculu earum morjce exol- ji^^r^^vitur, fiidtuicontufum caputluperponatur. Propterea mirum non eft ^ fi olim apud Ro- manos^quiomnianoverant, perquifiveratq; , Viperampro (alutis fymbolo, cum publico tumprivato^ex Auguftorum quinta & fepti- ma figura numifmatum^ fumptam eife colli-
?;itur y & alibi inferius. Quod & ex primo So- is numifmatc patet , qui cum omnium vita^ audtor^ confervatorq, fit, ex his eifdem Vipe- ris cum longiorem , tum magis {alubrem , ac tutam vitamab antiquis tradu6lam elfe^figni- ficatur. Huiusquoq; reifignummanifeftum eft^eoq, maxime apparet ex fexta figura , qua^ magni illius Hippocratis a Coorum Repub. cufafuitinCivis fui fatis inf ignis honorem, qui baculuLjaim^Vipgr^afiift i nct, caiVipera humanas vit-^fit adJunijenniiD . Hoc pariter infigncy£fculapio prius fuerat confignatum, quod etiampubhcam &:privatamAuguftoria
falutem
Et Facultatibvs.
falucem a Viperis habitanifigfiificabat . Hxc alia numifiiiata tcftantur^ CaiTetrici Impc. M. T^mil Claud- Salus Augufta dextcra na- bens pateram^cumSerpcntc. Max.falus^cum Serpentc. Antonini, &c Fauftinx cap . cum {criptioncGnrca^ ex altera^fculapius cum Serpenre baculo in voIutOjSalus dea cumScr- pente,& patera {c mutuo afcipicntcs , Anto- nin. &c ^fculapius ^ cum baculo amplexo draconc, qui fanitatem curafTet. yEfcuIapius cum baculo , & Serpentc in argcnto , &c xrc . Iiiaumeju_aiiaJiuiic omitto , & .figna, ftatuas-&:-^mmas ^ ne ta^dio-affidam longa antiquitatuminarrationcjdem apud Hcbra^- os accidifle legimus , & Serpcntis trunco im- oofiti afpedlu Ifiacliticum populum a morte iberatum fuiflV . Jdem quoque apud ^gy- ptios anima: & corporis falutare fymbolum hiit: fcipentcsparitcrmutJiam fihiaffrrrc.Q- pemcumquadamlierba,, quaalter alterijw- tamreddat , quodinhiftorijs tritiflTimum eft. Non igitur mirum^fi morituro homini ferpe- tis culpa aut dolo , opcm & vitam fcrat lon- giorcm, unde parato jufculo ^ autvino, aut ftillaticia aqua, autTheriaco fale , vel folo vi- perarum cibo , ad comparandam \itx longi- tudinem y aut ad prcccavcndos ^ vel curandos venenatos quofq; morbos apudantiquosia
A 2. more
3
-fV
/^
De Viper^.NatupvA
more pofitum , &: fpei certa: fucrit , ut cx (u-
prarelatis p:irpr.r)e;^qnnq* Hy^y^ gny.Snni-
tasxft , poculum di^xjt^iajjSiLiiniilra Viperam .^^Qtmch^ quod in plurib. Imperatorum nu- mifinatibusvidimus, perindc acfivipereum quid epotum &dexteraporre6lum/iaIubre^ jfiniftra ver6,retentam Viperam vivam no- xam defignabat j auaxcab ^gyprijs , &c Ara- bibns, fi^. Troglody ticis.jxyulis ^ pro epulis pallim conquirebantur. Apud antiqucsigi- tur ut nuncin menfa receptas fuillc legimus ^ quod ctiam Galenus pluribus in locis confir- mat. Quimodo occidentales nuper repcr- tasinfulas incolunrjhis nt nos anguillis utun- xur^perinde ac^ qui ultra Indum habitanj: , ideniiaccrexonfueverunt^Plinio au6lore lib. //ms^ Jj^ cap . 1. & a nobis alibi dicitur . Cyrnos •^3»^^^ indorum genusjfigonus tradit annos cente- nps & quadragenps vivere. Item yEthio- pas , Sc Macrobios ^ & Seras exiftimat , & qui Athonmontemincoluntj hos quidemtan- diu ,quia Viperinis.alantur carnibus . Cum igitur hujufinodi & alia, atq; diverfa in do- (^ifiimorum hominum voluminibus m.c- moriarproditafuerint,fed difperla,& dillipa- ta j ac pcne contraria, induftria quadam , or- dinc, & ratione in unum libellum colleda funt^capiribus fubunuma(pe6lum propofi-
tis.
T^
Et Facultatibus.
j 5
ris . Ita enim jucundiorafore exiftimavi , &: m ftudioforum grariam, hanc tanquam inftiru-
tionem pro (rniifiri>-ndaThennr'i (i cAcr^m , umliXLtidlius adpreftantiilimiAnndonrnn-- f^(^ljr>nprn f ine magno labore pervenire pol- le , Quod omnibus fceiix fauftumq, fit.
"DE SERPEJ^^TE, CV I VI-
perji nomen esiy ^ ejufdem nomi- nis Stymologia.
C A p. I.
11 ^ ViperaLatinis^a Gra^cis i-yC-ha y Vipcrx mafculus iz^g di- cirur. Hujusnominis ratio va- ria eft apud au£tores . IfidorusL in orig^^ib.aitdiibm effe Vi- peram,quia vipariat-, quo cum confentit Pli- nius libr. i o . cap. 6 1 . Lucanusjtem , Horu.s •Apollo^ AuCtor ad Pifonem, Plutarchus , So- linuSjOrigenes, Nicolaus Nicolus Floren- tinus, Arnoldus de Villanova, Montagnana, alijq; plurimi-f-d Qrnniiim primus Nicandcr, ^ ;^nrf-ipftim H^^'odon^^ . Cum enim ven- ter Viperx ad partum intumefceret , ejus ca- tuli non expedlantes maturam partus folu- tionem, corrofis lateribuSjCrumpere exifti-
A ^ maban-
PitMk lii, s,
CMf, f 1.
De Viper.© Natura
mabantur cum matris interitu. Idemcredi-» dere Picrius Valerianus ^ Pctrus Gillius , Pc- trusCandiduSjRaphaclVolatcranus^PanduI- phus CoIIcnucius^GabricI Zerbus^ multique alij,quiin cadcmnavi parum accuratecum iuperiorib. fucrunt^comentariapotius quam rerum naturam intuentcs . Supjciiori {ccuLo nroYimOjNirolnns Lconiccnus, alter Hercu- £S-AL£xijcacus^^aac& plcrofque alios errorcs 'xdaxguit^demonflravit, & cdidslibeilis ex- drpavit . Hunc (ccutus efi; Francifcus Cabal- vus Brixianus, &:Ambro{ius Leo Nolanus. Hos multi cognita vcritate imitati funt,& fe- culum ctiamnoftrum hujulnicdi nugas abje- cit . Th £D.ptbxafl:us. pgQ: Ariflotelcm folers iiamxas-inv^tigator , Viperarum uteros a ca- tulis perforari ncgavit, aliam.que au61:oripic^ graviffimusinhismatcrnarnecis caufam co- minifcitur, dicens:difrumpi f[')onte uterum^ quandoque, in quibufdam^ cum anguftus ita lit, ut tam numerof^ prolis multitudinem &: incremcntum capere non poflit . IdcQi qnoq;, Aruhuspifcibus evciiirc^quos^idmo- aumrrnncs prolis mulritudo intcrimit.Hinc forfan error fapientum virorum emanavit, ui videntes Viperam quandoq; fuperftitibus lij s cxtindtam^a prolc enecatam turpiter cre- didcrunt^&: ita negligcnter in diuturno errorc
vcrfati |
i
ACULTATIBVS-
verfatifunt . Ab Herodoto in Nicandrum ^ a Nicandroinreliquos quofq-, fluxit.Sed Apol- lonius ille Tyancus apud Philoilirarum nega- vithocefle verum, quod hucufq; ex comuni conienfu &:iententia confirmari {uperius vi- debaturjeoquidem argumento, quod vifa fit Vipera catulos lambere & expolire , &: hoc affabre naturx convenire cocrnitum eft : na- turalitercnimfentit^ & ficutplurimumeve- nirefolet.Reliquiqui Theopnraflo confen- tiunt,quodpr^ter naturam &:raro contin- gitjUtnaturale &perpetuum alTumpferunt. Atalij fcriptoresprorfuscontranaturamom- nino funt opinati, quod eflcnon poteft^ &c proptera AurelijPrudentij Clementis carmina pulcherrimapractereunda no cenfui,ut Poet^e ingenium in exornandis fabulis intueamur •
iS '' licet exem^lvi Htt ^ jic f^ipera, \HtajurvL>) U^entihii6 emoritur fitf&per vifceraprolis . tJ^Cat.er morte/fia, nonfextifertilis^ aut de (oncMhitH ,d'-fienta vterum : fed cum calettgni ^ercitafoemtneo^ moriturttm obfcdna maritHrrL» Ore /itttpatHlo'^ C^p^^ inferit tlle trilingue fonjtigis infauces ^at^ ofculafervidm intratjy ^njinuans oris coitugenitaie venenum^ , 2^p tn volupta tis vtpiucta, mordtcus hauftum^ Frangtt amatoris hlanda tnter foedera gtittur ^ Jnftifas(^ hihit caro pereunte falivas . ^HispaterfUe ehris confumitur -^ ac q^enitricenLj Clatifa necAt foboles\nampof{:<^uam femtne adult^ Jncipiunt calrdts corpufulaparva latebris Serpere,^ mofitumd uterHm vihrata ferire^ it^^Jtrt^f v.temo^^errt^tti^ rr>m-fi^ 'y^atf-r ^
Qirnt->» I
8 i
De VlPERy^ NaTURA
ammal.
^Progenifim (qtirumperaem ohfiacHia partHi » ISl^m qpiia fiajicndinHilpi-iptHtetexttHd , ^lvm Fc£tihi46 tn Iticenj nitenttbtii excrptciata QArpittir^atj^ viam Uceratapertliapandit» ITandem Qhttu altrict^prodtt Cjrex tiledoloru^Ttj^ Jn ereffum vitA vtx eiittkitHi, Qy ortHnij '\PerfceiHs exfcHipens\, iamhHnt nataie cadaver "J^eptantes catHit^vroies dnm nafcttnr orha Handexperta diemymtfersi ntftpoJi-ijHma matri ^
Jam tempus cft colligendi^viperam no eo di~ ci^quod vi pariar^fed Quod vivum excludat^vt ^ippr]-^ PY ^^iP-orcIe CQlIi?-itnr nni Iprrentia omni;i in duatantum geiiera druidix^ 1 m m quod i}Q7VK0'/^ id eft: oviparum^cuod ovaexir;]
ie pariat & reponnr-rurf-rum vt-in '^r;]o'.«y. id cll
animal, aut vivupariens nuncupatur. Inrpvf|' rejpentiaQmniafoUVipcra inrrale ova pii- mnm^rjpindeanimn! ronrinfT^dHndeexriu
djl. Vnde Viviperaperc6tra6lioncm Vipera
dicitur, ';i;t^i'« a Grec IS ^jtc Ix^v c* ctvln tTjV yovi]y .
Scilicet ad interitum ufq, quod contineat , ur gravicumerrorcLudovicus Carlius Pvhodi- ainus exiftimavit,ex aucloris cTraviiIim;i tefti- moniovirdodiflimus../F,lianuslib.xfxarLi^ faflliseftjfehis fabeliis imphcitum fabulora fcripfiile in gratiam Herodori ; le tamen vcri- tatem fedari. Suidas,& Audor Ei) mologici iXt^^jotA^^u^^To^-ix^vivauTHj^^^^a^ov-.c^u ctiam veru eft y Vjpcra dicitur ab eo quod anmial in (e fonunrar HTrdrVipciauiomi-n^ &c nomi- ! nis notaticne plene fufiicere poliunt •
A^
Et Facultatibus.
CO GNITO J\Qp <^I N E,
^^^^jj^ ^^ ^^/<^m in^vejiigare j propterea dejcri^tw , 'vel potim diffimtio eli-
cienda eH.
C A r . II.
1 1> E Bw A cft vencnatus f erpcns , pollicis craflitudinc, quandoq; duobus oblonga cubitis , plus aut minus ^ varij coloris , pla- no latoq;capite^inccdcnsrc6tacervice, reli- quo corporc irrcpcns^faltuatim in animantcs irruit . Formarum uno gcncri proximo ad- junda difFcrentia crit optima diffinitio . Efl igimr Vipcra vcnenatusrexpjens^quxaiLixnal intus parit, & exrludit, Cui diflinitioni , & dcfcriptioni cxamuflim rcfpondcre debct dif- finitum, & dcfcriptum j quod fcrpat, & vcnc- nofa fit/longa ad iummum trium cubitorum, \xluiin Afia efTe teilatur Nicand^x. Harc tor- uo afpedu , faltuatim irrcpit in animantcm , & k^c efl Marafliis Italia: vulgaas. Wxc cnim animal intcr ferpentia emittit cx mollioribus ovis unius coloris . Cartilaginei inter pilccs ^ faliintus ova parturiunt, deindeanimalpa-
GQnes^inter avcs, Ova perfed:a
riu-n
B
fmt
^kA »mm0m
lO
. D E V I P E R /E N A T U R A
lint oportctjita^ ut cx his animalia gignantur^ nani ex impcr[c6to nuUum. Non extra fiunt , fedintra: quoniam frigidaiunt^ quod tcfta- turAriftotcleslib. i. cap. de Hiftoria anima-i- lium •, qujoiit 5 ut vulva Vipcr*e fit limilisJCar-r tilagincarum.^pi£d[Ai43a^vulv^^^ ftotclcm cft fcquutus , hunc in modum tra- dit: Vipcrafolainrra.fe-Ovarctinet5 &tertia die intra utcrum catulos-parit, dcindcexclu- dit 5 rcliqua ferpcntiaxx)ntcx:ta ovain tcrrain- cubant^^ibetumLanno fcqucnti cubando ex- pcdiuftt. Eftigitur communis approbatio apud Philofophos &c Mcdicos , foiam Vipc- ram ex omni {erpcntum gencrc e corporc a- nimal cdere-, quamquam aliqui fccusfcntirc vidcnturjquibus inferius reipondcrc dccrcvi- mus . Quid igitur f it Vipera cx dcfcriptione, & diffinitione ckre unicuiq; patct .
COGJ^CJTA FORMARVM
dijferentta quA (uperim explicamfuit.ne-
cejfario conjjrmanda efi oh quofdam
pertinacis oh(iinationis inhoc or--
he aliter fatuentcs .
Cap. III.
Posi-
f— ■■«■
Et Facultatibvs.
II
O s I T A una tanrum Viper^ fcr- pcntis (pccic cx diffcrcntia^pria, £^^ cum ex ipfa natura5tiim cx Arifto ^^ ' tcic,cui]am duduex oblci-vatio- ne dilio-ctiflimo fibi innotucrat , cnm aLMexandr£Laxi h£u:n£gcxciunirc6^^ p£dieixduin..dc animalium natura decem (cr- \rr>n]pn miHifi pci tot annos acGepem^ <|uis
modo feret Alh^^^^^^^^^^g^^^^^ ^'^^Ul£lJ£|l!:^ Yiprrpru^^fp^'^^ prnfi-rrnrrm } Et fpccicm pro fammo gcncrc afTumpfiirc paritcr non fi- ne errore exiftimandum eft, Sed hxc opinio explofa jam fuit: quoniamiola Vipera animal ^Eit5&:.obfcrvatione innotuir Ariftoteli. JE" ;ianumvero Hiftoricum magis quam Philo- fophumh^morrlioum &c ceraftcm , Vipera: ipeciem efTc ex Nicandro atuUllc no vimus, & dipfadem cum Aetio Viperx {pecicm efle co- cldfiflc, qu^ cum abfurdafint omnia^&: apud vulgus notiflima minimeadmittenda judica- mus . NonnuIIi aipidcm ova intra fe parcre confirmarunt; ex aliorum fcntentia; ctiam afleruitCoIIcnutiuSjnec difcors fuitVirgilius, Marcellus , nonnulli ctiam aflenferc j verum Nicandcr multiq, alij , qui ^gyptum petic- rc, afpidum &crocodiIiova ab Ichncvmo- ne frangi, &: fub terrapenitiusabfcondi atte- ftantunpjoptereaAfpis Vipcra cflc no.pat£ft.
B
Gale-
•^fmmim^im
12. De Viper^ Natura
f
Galcnus lib. 1 1 . fimpl . fcribit Vipcram cflc longcdivcrfamadipfade, & fiquandoq^ ca- dem, aut in falfis locis dcgit, vclfi arftatc ca- piatur^aut enecetur , vcl plurimo falc condia- tur, vel vetuftior fit, ingcntcm fitim excitarc, Quod Hieronymus Cardanus cum nonnul- lis alijs negligcnter pr^terijt,& dipfadcm cllc Viperam,ac fpcciecandem voluit, ne'gIe6to Ariftotclico dogmatc,& Galenico. Ego vcra ultra cam, qu^ ccgnitajam eft Vipcra^ fpc- cicm, nullamaliam rccipicndamftatui, ne^ in hoc noftro orbc,ncq; in nuper cognitis Iq-, cis, nifi vivum in lucem cdere dignofccrctur^
Qlqpiens adj^irnbn frprrpmDnmini fcrihen^^
aitjCYxiflcj^^^^^afciVycriamtam exputri
m_ateria,quo in locoViperam prprerpentei^ tellexiire cr-cdiderim . Hxc quam diffinivi- mus cxpropagatione,&quidcm feraci, viva nafcitur.Iam igitur coUigamus non aliam eflc VifLCZx fpcciempra^terhanc ipfamfolam, & fiAlbertus , Nicandcr , A.\imns , Aetius, ViJCrr gilius, MarccIIus, Sc Cardanus , alias Vipeia^ mm fpecies invcxcrint, audiendi non funt, nifi viva cdere animantia, non ova,manifcfte oftcndcrint . His vifis omncm in pofterum fidem habcndam judicabimus, Dc his fatis a6tum cft .
I Et Facultatibus.
FIFERA esr VENENA^
tn fera^non tamen in toto corpore^fedm qmhufdam tantumbartihm .
Cap. IV,
E N E N u M Vipcrinum , quod a tota fubftantianobis letnifcru cft, admotum^impuliumqj, vcl
I aflumptum in humanum cor-
pus, vim liabct conncicndi, non fecus, quam alimcntum bcnc fuba6tum rcficicndi . Eft c- nim toxa v^n^iubftanna-iilimrnris ronrjn- da, corpufq; noftrumin naturafibi fimilcm , & vcncnatam convcrtit. A Vipcrafempcr ca- put abijcitur : quia pcftifcrum cft, & infra tribus digitis^abfcinditurctiamcauda; non quod vencnata fit, fed quia oflib^ tantu con- ftet proptcrca abij citur^ fcl autcm^ncc in totu afpcrni potcft : rrliqn^i r;iro^ahl?^r;i prllcj fi^C- je£tis intcrancis omnibus eligitur artis Mcr dica* peritis fcriptoribus, tam Grxcis quam LatiniSj& ArabiDus pro cibis, quibus tutoiir tuntur^&pxo paftillis conficiendis adaatido- tos , &aiomncmuium. Au(5tor autcm, qui ad Pifoncm fcripfit cap. i o. advcrbum inquit: Viperarum tunc cum cadavcr clixamus non
I ^3
3
laiuni
»4
^
D E V I P E R ^ N A T U R A
parum {alis,& aneti quantitatem aqii^ com- milcemus , & noniolum, uthis miHuram (uaviorumreddamu?^ icd ut Viperarum car- ncs eliqucmus^atq; ita,vel parum, vcl nihil po tius vencnofum relin quam.us in ipfis , A t nos \S ' alcxiteria virtuLr rnrncs Viper^-praeditas^i- fe^extQicim4:is^fuaqvpcculinriprjQprirrarrA^- D£numaxn.umquodq; exrra propeilcre , quod in Theriaca exhibenda Vipcra^ carne,aut in trochifcis dilutis porred:a eafde Vipcrascnc- cat. Qnodpludes .Roma: vidimus, &:mulii obleruariltverillimum eflc, carncs vcnerium cxp^ere . Quare fimul in eadcm partc per- manerenonpolletj vbi virius conflat afexi- teria . GaxoJgitur f ej unila a vcn^na tis p«- tibus^nihil prorfus vencni continctjaut habe- re poteftjCum cibus fit, vt jamprobatum an- tcafuerat. Galcausiib^xle Antidom, adcli- quandum venenum falnon adhibct in jurc : quoniam ipfe non contineri in carnc arbitra- batur, iLi aneto & alij^ herbis multis uti- niur in animantium infculis, non ad tollen- dumvenenum, fcdpotiusad ferinumillum odoma tantum cmendandum. Itcm inca- ^ "picejtaatuni vcnenu rcfidere probabol Quo- niam facultatem habct vcncni conficicndi ficuti convoluta vafafeminis5& muliebriau- bcraladis.Exreliqjuis omnibus caputaptum
J^ Vipera
Et Facultatibvs.
ly
Vipera ad l^dendum pollidci^ &: in dcntihii=5 anatura vcncnum-eire inde manifell:um.efi; : quoniam ab cifdcm dentibusVipera: jam du- dum mortu;r, fi quis tangatur lcthale admo- dum cft . Quare hac in parte y & mortua & viva femper apta nata eftad lardcndum, In gingivis igitur dcntium tumxntib^ virus con ficitur {pirituofum, cx illa matcria vencnato- rum animantium & hcrbarum, ut paulo in- fra apparcbit^ quod in fcllc tanquam in lacu- nariconfiftit, quo rarenter cancs, fivcrccn- tur rcccnti^mori contingit^f i ficco nunquam, ut obfervavit Paulus Quernus Aromatariu^ Parmenhs olimRoma: ad ParquillumrCami;: b-us autem Vipcrinis tum canes, tiim feles fi- ne noxa vefcuntur, atq; etiamhomincs muJ- tis in locis. Qiiis crgo crcdcrct carnem vcnc- natam cCicl qnx Medicorum omnium con- filio&publico confenfu, approbatur^&Galc- ni prxcipue, qui totcxpcrientijs, utlibrode SuDiiguratione Empirica, comprobavit etia cum vcncnato capitc profuifle. NeccfTcigi- tur cft poftquam non in tota came, nequc in fanguincj^c epate, ncq; in cordc5&: artcrijs in- clfe probabitur; in vcfica fcllca materiam tamquamin proximalacuna duobusmeati- bus indc ad dcntium vcficas dcfcrri, in qui- bus vipcreum adlu v-cncnum cfficitur,ex pra-
Zlep^Y^,
9f:M
a
va
l6
De ViPERifi Natura
pravamatcria, yrincaiLda ccrvi, qua: in toto cervo non confiftit^in npirffrlis^nonin toto animanti^ilimdio paflinacie, non in toto piC- cc, kudracanis piicis aculeo tantum^non in carne, vcnenii ullu ineflc creditur, & his om- nibus vefcimur indics abjcdlis venenofis par- ^/ej jibus . S ed naodo colligendum eftetiam dii- ^^^'plexxflLia Vipcra vencnnmi umjJQi in a£tu *perpctuo,etiammortu?, in dentibus firmitcr inhxrcrCjUt in fiipcrioribus pifcibusj q|rr^"^ in gingivis , & vcficulis coIIc6tum , cx ufii & cibo vcnenatorum animantium attra6tum a fellea vefica,vagum & ipirituofum, tranflatu quoq, ad gutturis partcs, tanquam in fcntina anaturadcponi, &:facultatc vipcrea perfici, quodmorte cxtinguivolunt^quod gingivaru vencnu, fii£luviperino fupcraccedat, ftatim utignis per animantis corpus defertur, & qua cclerrime corpetcns corpus tumefacit. Exhis plane conftat Viperam non tota efle vencno- iain>fcdaliquas particulas noncarere vcnenq.
/xV QJUA TARTE VSNE^
num inflt in Z)ipera^ in qua ^irtus (tAle-
xiteria^^Jupra notuit. ^^^odo <videndum
quomodo a/lmilifat attra^ioy ^
a contrario expulfio .
C AP.
M
Et Facultatibus.
Cap. V. V I D fit venenum fuperius de- claratum efl:,&multis quoq; ra- tionibus in dente contineri , &
le*^
in gingivis pro certo confirma-j-f^V'''^*^
tum fuit 5 & in veficafellea, ut materiaproxi- ma adViperinum venenum conficiendum, qux in totum denudata non eft a venenofi- tate^IiDC uno modo probari poHct: Si fel idui Vinerino extra illitum, venenumilluda Vi- perx id:u projectum, vagans , ut cor petat extra a felle trahitur, id certe non efficeret ullo pa6to, nifi tanquamfimile, neq; attrahi pofTet, nifi a fimili.Qoioda Vipera emiumu:, cum ferit e gengivis,venenum eft, a£lu aioia fiibftantia, fel vero extra fuper impolituna , quod trahit, venenumeffe nccefle eft^ ex^aai- mantibus,& herbis venenofis contra6lum & aliquo modo immutatu.Quod vero attrahat incofeffo eft apud omnes Medicos. Quod ex fimilitudine id faciat, jam notum eft, qua: fi- militudo, vel in f orma, vel in materia, vel in fimul ] undis^ erit in felle non in forma vene- ni^quoniam priftina jam penc rcfra6ta5& de- leta eft , In materia efTe nonpoteft,quoniam ad:io omnis^provcniLa.forma, fed quoniam non eft in totum denudata a forma veteri ve- nefica^propterea auxilio caloris nativi nitetis,
17
'Afi^^
C
vel
-^
ig
De Viper^ Natura
vcladjuvante motu virtute cxpulfivaalcxite- rio intus prxfumpto , vcnenum extra peilerc antiquiores credidere.Nos magis mixtum cu- rationis modu approbamus,ex lcvi attradio- ne,ex fimilitudine materia^,non in torum ab- olita priftinaforma, & ex contrarictate alcxi- terij cxpellcntis, Sedmulto probabilior ad:io exiorma exadta proveniet , ut ex capitc Vipe- rx attrito, ubi a6tu vencnu confiftitj & appo- fito vulcufculo venenofo vcra fict attradiio, & valida veneni extra dcdudtio . Quo modo attra6tio a forma fiat jam conclufum cft , Sed facultas alexitcria^ qu^ vcncnum cxtra corpus pcllit, contraria proprietate in univcrfum , & proptcrcaad cutim propellercnititur. Vcnc- num igitur Vipcrinum cxtra impofitum^tra- hit fibi fimilc in totum, forma ipfa vcncnum unumquodq;, quod paritcrfluxilc cft,utma- gncs fcrrumquodfimilimum fibicrat, Caro Viperina intus prarfumpta ad cutim propcllit tanquam Thcramencs lapis, qui fcrrum lon- gc a ie cxpcllitjE t hacc fatis ,
Q^ALE SIT VENENVM
Vtperinum trihm illis inparticulis con- tentum^an difimilejit .
C A P.
Et Facultatibvs.
19
Cap. VI. E N E N u M in dente Vipcrx na- tura aprimordio ab utcro cxeu- tis conftere certum cft y cx vi fe- minis gcnitalis^hoc veneno im- buti ad dentes conftituendos . Illud autem compertum eft,in Vipcrulis uterum excunti- bus,ac etiam in dentibus mortu^ Viper^ c6- piantatum, utnaturaipfainipfis dcntibusno cxtrinfecus advenirc,ut in canib^ Quod fi ita eflct quandoq^ contingerct cile finc veneno , quod re vera in vipera evcnire non poteft. Vi- detur igitur cflc natura ipfa in dentibus fub- ftantia vencnata , ut eft in p^ftip^r^ piTr/^ ^ in aculeo arcnd-pifcis tam in vita^quam in mor- te . Iftud autem quod a fellea vefica ad gingi- vas &c dcntcs transfertur ^ nulii dubium eft in animantib^ venenofis fuiffe , & efle venenum dura vivunt, quonia calorc naturali vcnenofi fcrpentis fovctur,& adtucft fpirituofum & fervidum, Non autem in mortuo, proprrrr;i
rrrrrftris hufn a Viprrn^ jnm mortuus deglu- timr^ftarim fccr^^ prr al vu-ciciutur vcncnQi^^
fiquid rrlinqn:3rnr^ipfan^fnr-i^rlfi-ll<"^vrri^ r^m ^A \A nnerig rnnft^rUtam r^pi^n^^ r^r^rJQ
rYprllrnribnsmfmhris^ l^r indrp^nlarim^d gingiv^s (?l:Mrntef; deducitur mgatibus crrtis:
C 2 quo
lO
De Vipere Natura
quo in loco calore nativo virtutc venefica, quarindcntibus liabebatjadtu Vipercumvc- ncnum cfficitur^ icfihxc eadem matcria cx- tin6lo animali, & aboiito calorc nativo cxol- vitur, ut etiam alibi a mc di6lum cft . Quare' harc crit materia Vipcrini vcneni^ non in to- tum denudata a priori forma vcncnata.
QuQdjr^fitjfclibqs fir^^^^^l^'1^ fr\ prnjV^nm
^VHrglurirnmjqnindoq^orriditjfeqt^aadQq; ftoi-i, id autcm contingit pro varictatc vcncni dcglutiti a Vipcra,qUde non omnia pari ratio- nc cvincuntur a natura veilce^fcllcar Viperi- nx . His in partibus vcncnum contincri & cffici folum, ftatutumcft^In carnc vero nullo pa6tc confiftcrc pofle a me probatum cft an- tca, &c itcrum confirmabitur: Quoniam fiin
nrnrron^ftrr^r^p^^U^^^ri rnvAf- ^ f^r nrtrrij^^
S>r in jr.rorr j ir vcnisco,ntincrctur3&: inde in totum rQrporis hnbitu diffundcrrmr-, Canj- hus <V frlibns ^ fi porriganturj ut fcpc fujtucx- pcmiSyiiiliiLQjfficiunt) fignum c&^now^&^- ncnum^ Sed fi caputh^canimalia devorent carnivora cclerrime obircnt , incft cnim a6tu venenum . Quamobrcm hac rationc ccrtum ^f^j in-^arn? non ronrinrri vf n^num j Undc Hor;irijFilrri icntcntiam illaudandamforc exiftimavi , qui ^rl T ydiprp |^h ^ rnrtriinnmj ficfcripfit: Cur Ohvum Vipcrinofanguinc^
cauvii;s
Et Facultatibus.
% I
cautius vitat. Idem quoqucincpodo : Quid hocvcneni faevitin pra^cordijs,num Viperi- nus hic oruor in co6tus herbis me fefellit ^ In
gifrnrenn^jn^^^^^^^jf^dPnprirrnnrrrlimr.
Poftquam igitur non in jecorc, & vcnis , cor- Ac^&c arterijs,ncq; m carne continetur, necef- fc eft in prxdi6tis partibus folum refidcrc vc- ncnum,quemadmodum tnr;^nd;^rfrvi r;in~
tlim r^n^n-ir r^-ir/^ri^ v^nf-nnG^rv f-rppnri- h|i< qnps vi p-^Mir^ ^v r^yf>rni<: ^fp-r^hjr^
rnndrm l^mmjr^^nd-^^ai^^q"^ mr^p fe-
ajHirjr^^ r^rn/=>r^rvin^ n^rp nrirpnr- <;ir ra-
dius T^ituri.s.Mariny j qux Paftinncn cft^ vc- ncnatuscft,adc6 utvulncraillata abco^fine cjus fcobe curari non pollint, caroejus ta- men in cibo affumitur. In frhs rrrrhro vene- num cft 5 non in rchquo animantis corporc , quo plurimi vcfcuntur tuto, reU6lo cerebro \ SicDxaconiiLpiias aculeatis bracchijs venenu incftjtoto pifcc utimur in cibis fublatis bran- chijs y feu aculeis . Irain Vipera conringir^ rrjr(^isvrnrnofispirrihnSjinnoyirrirncv^- frnnnv' torpopuli^quft^rnnmfravimu^J^"- gitudi^acmvitxprofcrentcs^ ncq} prcgeuate' hQrrorc^ nuUo (iihfequente periculo. Sed ne' tempus fruftra conteratur , coUigendum: jnnlVv rfff^ in Vipcra venenum^ ini^cnitum ^J^^jt
C 3 unuml
a9
%L
De Viper^ Natura
nnnm in dcntibus^altcium aquifitum in gin- givis- Quxritur anilludindcntib^complan- tatum Cit eius di6ta^ fubftanti^jCu co quod rc- fidet in gingivis? Vidctur quod fic. Quoniam dcntcs5& gingiv? vidcntur augcri ab co^quod tranimittitur, fcd forma extrinfcca cil di vcrf a, icAid^ cnim in dcntibus, fluidum vcro in gin
ll~!
givis.Quarc illnd.q^.aj^xfica fclica.tranfm.ix,ri- turyhctcrogencumr€fle>^ aliquomodo negari non potcfl, pr^cipue cum aliam in dcntibus [formam &ad:umaccipiat, Sedcuma vcficis & gingivis dcntcs fo vcantur ^ & candcm for- mam intrinfccam accipiat, nrrrfCr rft Innrnp^ g£Il^urrLd£.PatctigiturfatispIcne, quod, & qualcfit venenumquod incfcntibus &gin~ givisGonfiftit^&quaratione poffit difFcrrc .
^> ^^ ^ ^^' ^» ^ ^» ^^^ ^)^-»^^^ ^t^»^^ ^ ^ ^t ^ ^> ^i^t^t ^' ^t ^^t ^» ^
PLSNS COGNJTO VENENl
locOy ejm quoq^natura quAripojjeto curin
came y^ quom^odo adfit "virtus alexiteria
adexpellendum unumcmodq^njene'-